برای دانلود به ادامه مطلب مراجعه کنید

 

پیشگفتار
با توسعه روزافزون کشاورزی ، با وجود تمام پیشرفت¬های علمی و فنی که در مراحل مختلف تولید محصولات زراعی و باغی صورت گرفته، هنوز قسمت قابل ملاحظه ای از محصولات کشاورزی از جمله گیاهان جالیزی ، بر اثر حمله آفات از بین می رود.
- لزوم تأمین احتياجات رو به افزایش غذايي مردم
- حفظ سلامت جامعه از طريق مقابله اصولي با آفات

برای مشاهده متن کامل به ادامه مطلب مراجعه کنید

منبعwww.insectologist.blogfa.com/

برای دانلود به ادامه مطلب مراجعه کنید

بيد سيب زميني با نام انگليسي potato  tuber moth   از خانواده  Gelechiidae   يكي از مهمترين و زيان بارترين آفات سيب زميني در دنيا است . اين آفت با آلودگي و تغذيه از بوته ها و غده هاي سيب زميني در مزارع و انبارهاي نگه داري  سيب زميني ، توليد سيب زميني را از نظر كمي و كيفي به شدت كاهش ميدهد.

   سرزمين اوليه اين آفت آمريكاي جنوبي بوده است                                                                                                                                                                        

  بيد سيب زميني درگذشته براي ايران يك آفت قرنطينه اي بوده است و ليكن با مشاهده آن در مهر ماه سال 1364 در كرج براي اولين بار معرفي گرديد.

 حشره كامل :

     داراي دو جفت بال كم عرض ، رنگ اين پروانه خاكستري متمايل به قهوه اي ، سطح رويي بالهاي جلويي از نقطه هاي تيره پوشيده شده است و كنارآن به دسته اي از موها كه در لبه پايين بالهاي زيرين بلند تر است ختم مي شود. شكم در حشره بالغ ماده برنگ روشن و در حشره بالغ نر تيره رنگ و در انتها قدري پهن شده كه بدين وسيله مي توان حشرات نر و ماده را از هم تشخيص داد. 

تخم تقريباً تخم مرغي شكل و رنگ آن در ابتدا كرم روشن و در مرحله تفريخ  به رنگ تيره در مي آيد . تخمها به صورت انفرادي يا دسته جمعي در زير برگها و گاهي روي برگها و در غده هاي سيب زميني  در محل گودي هاي روي غده ها گذاشته مي شود.  

لارو:

  لارو ها كه عامل اصلي خسارت هستند در رشد كامل به 10-12  ميلي متر مي رسند رنگ آنها در صورتيكه از برگ يا ديگر اندام هاي هوايي بوته تغذيه كرده باشند سبز و در صورتيكه از غده تغذيه كرده باشند كرم رنگ خواهد بود .

   پاهاي لارو صورتي هستند . سر و سينه اول قهوه اي تيره و پاهاي سينه اي تيره رنگ مي باشند . 

شفيره:

   رنگ شفيره در ابتدا قهوه اي روشن ولي به تدريج به رنگ    قهوه اي تيره در مي آيند . شفيره هاي اين آفت معمولاً در مزرعه روي غده در سطح خاك حتي داخل و روي ساقه و در انبارها اكثراً روي گوني هاي سيب زميني تشكيل مي شود .

زيست شناسي و رفتار حشره:

  زمستان گذراني اين آفت عمدتاً به صورت لارو در درون غده هاي سيب زميني باقيمانده در داخل خاك و يا شفيره در داخل خاك است وبا گرم شدن تدريجي هوا لاروها از غده خارج شده و در نزديك سطح خاك به شفيره تبديل مي شود. برابر تحقيقات انجام شده مناسب ترين عمق براي كامل شدن لاروهاي زمستان گذران 20-10 سانتي متري خاك است. در بهار و با گرم شدن هوا و رسيدن درجه حرارت متوسط به 13-12درجه سانتي گراد حشرات بالغ ظاهر مي گردند . بيد سيب زميني يك حشره شب پرواز است ..تخم ريزي در شب هنگام و معمولاً48 ساعت بعد از جفتگيري انجام مي شود.

. تعدادنسل اين حشره در شرايط آب وهوايي كرج 5-4 نسل در مزرعه و چنانچه آفت به انبار منتقل شود مجموعاً 12-10نسل در سال ايجاد مي نمايد.

ميزبانان:

 بيد سيب زميني علاوه برسيب زميني به محصولات گوناگون ديگر از جمله توتون ، بادمجان ، گوجه فرنگي و از گياهان غير زراعي به گل اطلسي ، علفهاي هرز تاج ريزي و تاتوره حمله مي كند.

خسارت:

آلودگي مزارع با حمله و تخمريزي حشرات بالغ آغاز مي گردد. با تفريخ تخمها لاروها فعاليت خود را با نفوذ به داخل برگ ، تغذيه از پارانشيم برگ، رگبرگها، دمبرگ وساقه و باقي گذاشتن علائم مينوز ، سوختگي ،به هم چسبيدگي و لوله اي شدن برگها، ضعف و خشكي بوته هاي سيب زميني را موجب مي شوند آلودگي را به غده ها نيزسرايت مي دهند. آلودگي در غده هاي سيب زميني با سوراخ كردن غده ها به وسيله لاروها آغاز مي شود. ميروارگانيسم هاي خاك از محل ورود لارو به داخل غده ها نفوذ يافته پوسيدگي غده را موجب مي گردند و آلودگي به بيد همراه با بوي نامطبوع مي باشد . حداكثرخسارت اين آفت در به بيش از 50% بوته ها رسيده و در انبار بيش از 70% غده ها مورد آلودگي اين آفت قرار ميگيرند .

روشهاي مقابله با بيد سيب زميني:

    بيد سيب زميني در شرايط مساعد مزرعه با ايجاد نسل هاي پياپي جمعيت انبوهي را ايجاد مي كنند به تجربه ثابت شده است كه مبارزه شيميايي با اين آفت به دليل مخفي بودن آن در درون برگها ساقه و غده ها و بروز مقاومت سريع به حشره كشها به تنهايي كافي بنوده و بايستي با بكار گيري روشهاي مختلف زراعي ، مكانيكي ، بيو لوژيك و شيميايي با اين آفت مقابله نمود.

الف) روشهاي زراعي:

1.     رعايت تناوب و قرار دادن گياهان غير ميزبان در تناوب

2.    اجراي عمليات زراعي زمستانه شخم،ديسك و يخ آب

3.    تهيه اصولي زمين ( خاك نرم ويك دست وفاقد كلوخه هاي بزرگ)

4.    كشت به موقع واستفاده از غده هاي سالم و فاقد آلودگي

5.    آبياري منظم و برحسب نياز و ترجيحا، آبياري باراني

6.    برداشت به موقع قبل از مواجه شدن با زمان ظهور نسل آخر آفت

7.    انتقال سريع غده ها به انبار قبل از آلوده شدن غده ها

8.    از بين بردن بقاياي سيب زميني پس از برداشت  

 ج) مبارزه بيولوژيك:

زنبور پارازيت     Copidosoma   koheleri   و  Apanteles  subandinus يك پارازيت لارو بيد سيب زميني است.

زنبور Trichogramma  spp   پارازيت تخم بيد سيب زميني است.

حشره كش ميكروبي B.T

ويروس Baculovirus   thorimae  عامل بيماري زاي لارو بيد است.

د)مبارزه شيميايي:

    سموم مورد توصيه عمدتا، از گروه كاربامات ها و سموم فسفره است نٌرم مبارزه متوسط دو لارو در هر بوته است چنانچه از اين مقدار بيشتر گردد مبارزه شيميايي ضرورت دارد.

مبارزه با بيد سيب زميني درانبار:

  علاوه برتوصيه هاي به عمل آمده در مقابله با اين آفت در مزرعه نكات ذيل مي بايست در دوره انبارداري رعايت گردند.

تميز نمودن انبار و ضد عفوني آن قبل از انبار نمودن سيب زميني

پائين نگه داشتن دماي انبار(زير 10درجه سانتي گراد)

سلامت درب وپنجره وتوري ها براي جلو گيري از ورود حشرات بالغ

جلو گيري از انتقال غده هاي آلوده به انبار

استفاده از تله هاي فر موني براي شكار حشرات بالغ (يك تله براي هر5متر مربع)

1.    پوشاندن روي غده ها با استفاده از برگ وساقه خشك شده اكاليپتوس ويا استفاده از كلش گندم به ضخامت cm2

2.    تهويه مناسب انبار و بيرون آوردن غده هاي آلوده شده

3.    استفاده از حشره كشهاي ميكروبي B.T به مقدار 3 كيلو براي هر تن

4.     استفاده از قرص فستوكسين به ميزان 2/1 تا1 قرص براي هر كيسه 50 كيلويي

مقدمه:
مگس جالیز از آفتهای مهم محصولات جالیزی بوده و لاروهای آفت مزبور با تغذیه از میوه ها موجب فساد و غیر قابل استفاده شدن میوه می شود.ضمناًاز نظر اقتصادی نیز ضرر فراوانی به زارعان وارد می کند. زارعان اغلب به دلیل نا آگاهی از زندگی آفت، مزارع خود را در نوبت های متمادی با سموم مختلف و در مواردی سموم غیر مجاز و خطرناک سمپاشی می کنند.این سمپاشی ها نه تنها در مهار کردن آفت چندان موثر نیستند بلکه با توجه به رعایت نکردن سمی بودن محصولات خود ، میوه ها را زود تر از موعد برداشت کرده وبه بازار مصرف ارایه می دهند. مصرف چنین محصولاتی برای سلامت جامعه خطر آفرین می باشد.     

مشخصات انتشار آفت:
گونه های مختلفی از مگس های جالیز در کشور های مختلف جهان شناسایی و گزارش شده است که از میان آنها تنها یک گونه با نام علمی Dacus Ciliatus در پی بررسی های بعمل آمده در سالهای اخیر در استانهای تهران ، سمنان، خراسان، فارس، خوزستان، بوشهر و هرمزگان شناسایی شده و احتمال می ر ود در سایر استانهای کشور که مورد کشت گیاهان جالیزی قرار می گیرند نیز همین گونه انتشار داشته باشد. این گونه در کشورهای هند ، پاکستان وعربستان نیز گزارش شده است.  

گیاهان میزبان آفت:
در بررسی های بعمل آمده در استانهای فارس، هرمزگان، خوزستان، بوشهر، خراسان، سمنان ونیز در منطقه عمومی دشت ورامین میزبانهای زراعی عمده مگس جالیز به شرح زیر تعین شده اند:
خربزه – طالبی - خیار سبز  – گرمک – کدو مسمایی – هندوانه . ضمناً این آفت در برخی از مناطق کشور بر روی میوه علف هرز معروف به هندوانه ابوجهل نیز دیده شده است.
در برسی های بعمل آمده،هندوانه در بین محصولات جالیزی نسبت به این آفت نسبتاً مقاوم تر است وکمترین میزان آلودگی را به مگس جالیز نشان می دهد.

مشخصات ظاهری و مراحل رشدی آفت:
مگس جالیز همانند سایر مگسها از راسته دوبالان بوده وهمانند سایر دوبالان دارای چهار مرحله رشدی تخم، لارو، شفیره وحشره بالغ می باشد.
الف- مرحله تخم:
تخمهای این آفت سفید رنگ بوده وبه شکل دانه برنج است. طول آنها از 1تا 1/1 میلیمتر می باشد.

ب- مرحله لارو:
لاروهای مگس جالیز بلافاصله پس از خروج از تخم، یک میلیمتر طول دارند و بی رنگ وشفاف هستند. این لاروها همانند لارو سایر مگس هاپا ندارند. سر لاروها باریک بوده و به تدریج به طرف انتهای بدن عریض می شود. لاروها در آخرین مرحله رشدی خود حداکثر به 11 میلی متر می رسد. 

ج-مرحله شفیر گی:
لارو ها پس از آخرین مرحله رشدی خود از میوه ها بیرون آمده وبسته به نوع خاک در عمق 3تا 10 سانتی متری خاک تبدیل به شفیره می شوند. شفیره های آفت به طول 5 تا 6 میلی متر و عرض 3 تا 5/3میلی مترمی باشد شفیره ها بیضی شکل بوده وبندهایی در روی آن دیده می شود. رنگ شفیره ها زرد کهربایی است که ممکن است در زمان نزدیک به خروج حشره های کامل از آنها تغییر رنگ داده و به رنگ قهوه ای روشن تبدیل شوند.  

د-مرحله حشره کامل:
این آفت همانند بسیاری از حشره های دیگر دارای نر و ماده می باشد. حشره های کامل و بالغ نر وماده دارای سری به رنگ زرد وچشمهایی قهوه ای رنگ می باشند. پشت قفسه سینه آنها قهوه ای رنگ بوده ودر مجموع، رنگ عمومی بدن آنها قهوه ای به نظر می رسد. شکم این آفت مدور وبیضوی است ونوارهای افقی که بطور یک در میان زردو قهوه ای است روی شکم آنها دیده می شود. بالهای حشره های مزبور شفاف وبدون لکه است وتنها در حاشیه انتهایی، کمی تیره تر بنظر می رسد.

در حشره های بالغ مگس های ماده، در انتهای شکم یک تخم ریز لوله ای شکل دیده می شود که مگس های نر فاقد آن هستند. مگس های ماده بزرگتر از مگس های نر هستند. طول مگس های ماده از 5/6 تا 5/8 و طول مگس های نر از 5/5 تا 7 میلی متر متغیر است. 

روش زندگی آفت:
این آفت در مناطقی که دارای زمستانهای سرد می باشد از اواخر مهر ماه به صورت شفیره در خاک بسر برده وبدین ترتیب ماه های باقیمانده پاییز وسرتاسر زمستان را در داخل خاک به صورت شفیره غیر فعال به سر می برد.
در بهار حشره های کامل از خاک خارج شده وبین حشره های نر وماده جفت گیری صورت می گیرد. تخم گذاری آفت به صورت دسته جمعی در زیر پوست میوه های جوان و حد اکثر در عمق 5 میلیمتری صورت می گیرد. طول دوره تخم 3 تا 4 روز می باشد.
هر مگس حد اقل 3 وحداکثر 51 تخم وبه طور متوسط بین 15 تا 18 تخم در داخل هر سوراخ رهاسازی می کند.

لارو های آفت بعد از تغذیه از گوشت میوه، پس از 4 تا 6 روز به حد اکثر رشد خود رسیده، از میوه خارج شده و در داخل خاک تبدیل به شفیره می شوند.
طول دوره شفیر گی در حرارت 30 درجه سانتی گراد 8 تا 10 روز می باشد. پس از آن حشره های کامل از خاک خارج شده ، در هوا به پرواز در آمده و جفت گیری می کنند. حشره های کامل ماده دو روز پس از جفت گیری اقدام به تخم ریزی در زیر سطح پوست میوه می کند.
در شرایط طبیعی طول دوره یک نسل آفت بین 8 تا 22 روز طول می کشد. در مناطقی که درجه حرارت روزانه پایین باشد، طول دوره یک نسل طولانی تر خواهد بود.
آفت مزبور فاقد دوره استراحت اجباری در زمستان می باشد، در صورت مساعد بودن هوا در طول زمستان در سر تا سر زمستان فعال است.

راه های مبارزه با این آفت:
1- مبارزه فیزیکی:
یکی از روشهای متداول در مبارزه با این آفت جمع آوری روزانه میوه های آلوده به آفت یا انهدام یا دفن کردن آنها در عمق خاک است، بدین ترتیب لاروهای آفت که در داخل میوه های آلوده وجود دارند، پس از شفیره شدن درعمق خاک تبدیل به حشره های کامل شده و این حشرات قادر به خروج از خاک نخواهند بود.

2- مبارزه زراعی:
اجرای شخم و دیسک بلافاصله پس از برداشت محصول ، خصوصاً در مناطقی که دارای زمستانهای سرد می باشند برای از بین بردن حالت زمستان گذرانی آفت بسیار موثر است. این کار از انبوهی جمعیت آفت در بهار سال بعد به میزان قابل ملاحظه ای خواهد کاست.

3- شکار مگس با طعمه مسموم:
با نصب تشت هایی در مزرعه که حاوی محلول قندی همراه با درصدی حشره کش باشد، می توان مگس ها را به دام انداخت. برای این منظور، از محلول 10% تفاله چغندر قند همراه با یک حشره کش فسفره نظیر اتیون یا فوزالون به میزان 5/1 در هزار محلولی تهیه کرده و در تشت ها می ریزیم . برای هر 500 متر مربع می توان یک تشت اختصاص داد.

4- مبارزه شیمیایی :
برای این منظوردر زمانی که اکثریت ویا بیش از 50% میوه ها به اندازه یک فندق یا هسته خرما شده اند، علیه حشره های کامل آفتف اقدام به سمپاشی با یکی از سموم حشره کش فسفره کم دوام مانند دی متوات به میزان 2 لیتر در هکتار از فرمولاسیون مربوطه می کنیم. عملیات سمپاشی را باید هر یک هفته یک بار اجرا نمود ودر مجموع باید 6-4 نوبت سمپاشی هفتگی علیه آفت صورت گیرد، که البته در نواحی گرمسیر تعداد دفعات سمپاشی با توجه به تعداد نسل بیشتر آفت،  بیش از 4 نوبت خواهد بود. ضمناً زمان برداشت محصول در مزارع سمپاشی شده باید حداقل یک هفته بعد از سمپاشی باشد، بویژه در مورد گیاه خیار که دارای برداشت های روزانه حد اقل فاصله زمانی بین آخرین سمپاشی تا برداشت محصول باید یک هفته باشد، در غیر اینصورت چنانچه این فاصله زمانی رعایت نشود احتمال مسمومیت مصرف کنندگان چنین محصول هایی بسیار زیاد است.

شکل شناسی:

حشره کامل سوسکی است به طول 10-12 میلی متر و عرض 6/. میلی متر و فرم آن بیضی برجسته وروی پیش گرده آن دارای لکه های سیاهی میباشد.  بالپوشهازرد و روی هر کدام 5 نوار سیاه و مجموعا تعداد ده نوار در جهت طولی حشره قرار دارد و به همین جهت به آن Leptinotarsa decemlineata نیز گفته میشود . این علامت به سهولت سوسک سیب زمینی را از سایر سوسکها متمایز میسازد . سرحشره کوچک و برنگ زرد نارنجی و معمولا زیر سینه اول پنهان و کمتر دیده میشود .

شاخکها 11 مفصلی که اولین مفصل آن بزرگ و کشیده است .

چشمها مرکب ، سیاه و لوبیایی شکل میباشد .زیر بدن حشره متمایل به قرمز و همراه با لکه های سیاه است .

تخم حشره زردرنگ بیضوی وmm 2/1 طول دارد . تخمها به طور دسته جمعی و عمودی در سطح تحتانی برگها قرار داده میشود و در موقع تفریخ به رنگ نارنجی تند در می آید .

لارو حشره محدب ، قوسی ، گوشتی و پس ازرشد کاملmm 14 – 12 طول دارد .

رنگ آن قرمز آجری و بندها دارای برجستگی های جانبی مودار بوده و در هر طرف هریک از بندهای شکمی دو لکه سیاه وجوددارد.  شفیره حدودmm 10 طول دارد و رنگ آن زرد و داخل لانه شفیرگی در عمقcm   3 – 2 خاک تشکیل میگردد .

انتشار:

این آفت درنواحی آمریکای شمالی و مرکزی ، کانادا، اکثر کشورهای اروپایی، روسیه، ترکیه، تونس، الجزایرو لیبی انتشار دارد .

طرز خسارت:

این آفت یکی از آفات مهم سیب زمینی بوده و علاوه برسیب زمینی میتواند به گوجه فرنگی، بادمجان و بعضی از علفهای هرز خانواده سولاناسه نیز حمله نماید .

حشرات کامل و لاروها از برگهای سیب زمینی تغذیه میکنند . بوته های جوان ممکن است در زمان کوتاهی نابود گردند ولی بوته های مسن برگهای خود را از دست داده و فقط ساقه ها باقی میماند . میزان خسارت آفت در گزارشات خارجی تا حدود 50% نیز گزارش شده است .

علاوه براین، آفت میتواند بعضی از بیماریهای ویروسی و باکتریایی سیب زمینی رانیز از بوته های آلوده به بوته های سالم انتقال دهد .    

زیست شناسی:

سوسک سیب زمینی زمستان را به صورت حشره کامل برحسب نوع خاک در عمق 40 – 20 سانتیمتری به سر میبرد . در شرایط آب وهوایی اردبیل حشرات کامل از اوایل اردیبهشت ماه از داخل خاک خارج میشوند .

سردی و بارانی بودن هوا خروج سوسک هارا از زمین به تعویق می اندازد و این شرایط باعث کاهش تعداد نسل باروری حشره شده و فرصت تکامل آفت را در نسل دوم کم میکند .

 سوسکها به رطوبت کم و حرارت زیاد حساس  هستند .ظهور حشرات کامل از زیر خاک تدریجی است.

حشرات کامل به محض بیرون آمدن از زیر خاک بعد از یک پرواز کوتاه یا راه رفتن در جستجوی غذا خود را به نزدیک ترین مزرعه سیب زمینی میرسانند . در این موقع بوته های سیب زمینی درمراحل اولیه رشد بوده و سوسک ها بعد از یک تغذیه کافی از جوانه ها و برگها که معمولا چند روز طول میکشد در ساعات گرم و آفتابی روز جفتگیری میکنند .

هر حشره ماده در طول عمر خود که ممکن است تا دو سال نیز طول بکشد ، 2000– 500 عدد یا بیشتر تخم میگذارد .

 در شرایط آب و هوایی اردبیل اولین تخمریزی حشره ماده از اوایل دهه سوم اردیبهشت شروع میشود . تخمها پس از 7 – 5 روز تفریخ شده و از تخم لارو کوچک قرمز رنگی به طول 2 میلیمتر بیرون     می آید . این لارو پس از تغذیه و سه بار تعویض جلد تبدیل به لاروکامل میشود .

دوره لاروی حدود دو هفته طول میکشد و سپس لارو کامل وارد خاک شده و پس از چند روز تبدیل به شفیره میشود .

در شرایط اردبیل دوره شفیرگی 23 – 15 روز طول میکشد . ظاهرا هر نسل آفت حدود 45 روز است . تعداد نسل آفت بستگی زیادی به شرایط آب وهوایی دارد و 4 -1  نسل برای آفت گزارش شده است . در اردبیل به احتمال زیاد دو نسل دارد . 

حشرات کامل از قدرت پرواز خوبی حتی فاصله 350 کیلومتری برخوردار هستند و مخصوصا در بهار میتوانند با پروازهای طولانی مناطق جدیدی را آلوده سازد .

انتقال غده وخاک آلوده نیز نقش موثری در انتشار آفت دارد .

کنترل:

با توجه به اینکه آفت در مناطق محدودی از کشور انتشار دارد ، باید در برقرار نمودن قرنطینه داخلی اقدامات بسیار جدی به عمل آورد تا از گسترش آفت جلوگیری شود .

کنترل زراعی:

ارقام سیب زمینی دیررس تحملشان در برابر آفت بیشتر از ارقام زودرس میباشد . گونه های وحشی و گونه هایی که در برگهای آنهای مقدار مواد گلیکو آلکالویید بیشتر است در برابر آفت نسبتا مقاومت دارند و میتوان از این گونه ها برای دورگه گیری و سلکسیون (selection) ارقام مناسب اقدام نمود .

اجرای تناوب گندم و سیب زمینی نیز به مقدار زیادی میتواند از خسارت آفت بکاهد .

کنترل بیولوژیکی:

در رابطه با مبارزه بیولوژیک تا کنون در دنیا 60 گونه حشره پارازیت و شکارگر از روی سوسک کلرادو جمع آوری شده است . علاوه براین از بعضی از میکروارگانیسمها مانند قارچ Beauveria bassiana به صورت محلول پاشی و پودر پاشی روی لاروهای آفت نیز استفاده شده است .

کنترل شیمیایی:

حشره کشهای تیودان 35 %به مقدار Lit/ha 3  و  زولون به مقدار Lit / ha  2  تاثیر یکسان  و   صد در صدی بر روی آفت نشان داده است . زمان سمپاشی اواسط خرداد وقتی که اکثر لاروهای جوان نسل زمستان گذران آفت ظاهرمیشوند. 

عروسک خربزه که برخی زارعین آن را با کفشدوزک خربزه اشتباه میگیرند در ایران اولین بار  در سال 1317 توسط افشار شرح داده شده است. این حشره سوسک قرمز رنگ درازی است که از اوایل بهار در مزارع خربزه و هندوانه ظاهر شده و تا آخر فصل تابستان در مزرعه حضور دارد.

شکل شناسی:

حشره کامل سوسکی بطول 7-5/6 میلی متر می باشد. رنگ آن قرمز روشن .به استثنای زیر سینه میانی و عقبی و زیر شکم که سیاه رنگ است .چشمها و قطعات دهانی نیز سیاه میباشد .شاخکها یازده مفصلی وبین دوچشم فرو رفته است .مفصل اول طویل تر وکلفتر از سایر مفاصل است .پنجه پاها هم دارای چهار مفصل می باشد.لبه بالایی سینه اول شیار اریبی دارد که حشره را کاملا مشخص میگرداند.ضمنا آخرین بند شکمی حشره نر از سه قسمت تشکیل یافته است .تخم حشره بیضوی زرد رنگ وطول آن 0.6میلیمتر میباشد .لارو استوانه ای شکل دراز وبه رنگ زرد لیمویی است در حالت کامل طول آن به پانزده میلیمتر وعرض آن به 1.5 میلیمتر میرسد.

پشت سر لاروسیاه وزیر آن زرد رنگ است بند نهم شکمی لارو سخت شده وزیر آن حاشیه مقعد بصورت پستانکی بیرون زده است وبه کمک همین زائده ، لاروخود را به اشیائ محکم نگه میدارد ودر واقع زائده مزبور حکم پای کمکی را برای لارو دارد.

مناطق انتشار:

عروسک خربزه در تمام کشورهای حوزه مدیترانه شیوع دارد وعلاوه بر این تا کنون از کشورهای پرتغال، جنوب شوروی ،افریقای شمالی، ایتالیا، یونان، ترکیه واسرائیل گزارش شده است در ایران این آفت تا کنون از اطراف تهران، فارس ،کرمان ،کرمانشاه ،سمنان ،اصفهان گزارس شده است.

طرزخسارت:

این آفت به گیاهان خانواده کدویان حمله کرده به طوریکه ریونی مینویسد آفت در درجه اول به خیار وخربزه ودر درجه دوم به هندوانه وکدو رغبت دارد.
حشرات کامل آفت راممکن است در مزارع شبدر مشاهده کرد وتغذیه حشرات کامل را روی گوجه فرنگی وذرت نیز ملاحظه نموده است اما در هر حال لارو آفت فقط از کدویان تغذیه میکند .سوسکها از اوایل بهار به بوته های جوان خربزه یا دیگر میزبانهای خود حمله کرده وروی برگها، جوانه ها وگلها به تغذیه می پردازند ودر نتیجه برگها رامشبک وسوراخ میکنند اگر بوته ها کوچک باشند در نتیجه این حمله به کلی از بین میروند. 

بوته های بزرگتر در برابر حمله آفت مقاومت نموده وحشره بیشتر از جوانه ها وگلها تغذیه میکند.مهمترین خسارت عروسک خربزه مربوط به لاروهای آن میباشد که به ریشه حمله نموده و بوته ها را خشک مینماید و در مزارعی که شدیدا مبتلا هستند هر روز عده ای از بوته ها را پلاسیده و خشک میشوند با حمله لارو به ریشه و زخمی نمودن آن راه برای ورود و حمله باکتری ها و قارچ ها نیز فراهم میشود و بدین وسیله بوته زودتر از پا در می آید . لاروهای آفت علاوه بر ریشه ممکن است به میوه های جالیز که روی خاک قرار دارند حمله کنند و با جویدن پوست آن وارد آن گردند.,

زیست شناسی:

عروسک خربزه زمستان را بصورت حشره کامل و به حالت دیاپوز زیر برگ های ریخته. علف های هرز در زیر شکاف درختان یا زیر کلوخه هاو پناه گاههای دیگر بسر می برد.
در اوایل فروردین ماه سوسک هاشروع به فعالیت نموده و در ساعات گرم روز پرواز نموده و اگر گیاهان جالیزی هنوز در منطقه وجود نداشته باشند از برگ سایر گیاهان تغذیه میکنندو به محض بیرون آمدن بوته های خربزه ،هندوانه و طالبی به برگ های این گیاهان حمله میکنند . از اواخر فروردین ماه حشرات نر و ماده جفتگیری نموده و هر حشره ماده 16 -700 عدد و بطور متوسط 300 عدد تخم          می گذارد که بتدریج بطور انفرادی و یا در دسته های کوچک در پای بوته میزبان و و نزدیک طوقه داخل خاک قرار میدهند.تخم ها در حرارت مناسب پس از 9-14 روز تفریخ می شوند.در رابطه با حرارت ،

دوره جنینی تخم فرق می نماید بدین ترتیب که در حرارت 30-27 درجه سانتی گراید 12-9 روز و در حرارت 23-21 درجه 15 روز طول میکشد.تخمها در حرارت زیر 20 درجه سانتی گراید هرگز تکمیل و تفریخ نمی شوند .
لاروها پس از خروج از تخم وارد خاک شده و روی ریشه به تغذیه  میپردازند.طبق برسیهای به عمل آمده داخل ریشه فقط لاروهای نیمه کامل ویا کامل را میتوان مشاهده نمود و لاروهای جوان به هیچ وجه در مزرعه دیده نشده است ، به عبارت دیگر وضع فعالیت و تغذیه لاروهای جوان در مزرعه معلوم نیست (ریونی 1962) .پاولاکوس با پرورش سنین مختلف لاروی روی تکه های خربزه ،مشاهده نمود که لاروها ابتدا 3-2 روز در سطح تغذیه نموده و بعدا به داخل نسوج نفوذ مینمایند.طبق مطالعه همین کارشناس لارو عروسک خربزه قبل از آنکه وارد مرحله شفیرگی شود سه بار جلد عوض می نماید و مدت لاروی نیز 29 روز طول میکشد.لاروها قبل از آنکه تبدیل به شفیره شوند ریشه را ترک کرده و در خاک در داخل لانه هایی شفیره می گردد. مدت شفیرگی 10-8 روز به طول می انجامد. در مورد تعداد نسل عروسک خربزه در نشریات خارجی و ایرانی تناقض دارد. دواچی (1328) برای این آفت یک نسل و در شرایط مساعد 2 نسل ذکر میکند و  زاهدی( 1346) در نواحی گرمسیر تا 5 نسل و در مناطق دیگر 3-2 نسل در سال مینویسد.
(ریونی 1962) نیز تعداد نسل آفت را در یونان 1 نسل ودر شرایط مختلف اسراییل 4-2 نسل             می نویسد.لازم است در ایران تحقیقات بیشتری بخصوص در زمینه تعین تعداد نسل آفت در نواحی مختلف آلوده به آفت صورت گیرد.

یکی از عوامل محدود کننده تفریخ تخم و فعالیت لارو کمبود رطوبت میباشد و در مزارعی که کمتر آبیاری میشود آفت چندان خسارت وارد نمیرساند.

مبارزه:
روش پشته کاری و آبیاری نشتی مزرعه نقش عمده ای در کاهش خسارت آفت دارد و بر عکس در مزارعی که جالیز بصورت کرتی کاشته شده رطوبت کافی برای تفریخ تخم و فعالیت لارو ها وجود دارد و خسارت آفت بمراتب بیشتر می باشد . تا قبل از ممنوع شدن سموم کلره از د. د. ت برای سمپاشی مزرعه استفاده می شد و امروزه از سموم فسفره که اغلب برای مبارزه با سایر آفات جالیز بالاخص  شته و کفشدوزک جالیز بکار می رودمی توان استفاده نمود . برای مبارزه با لارو آفت در خاک نیز سموم فسفره گرانول را می توان در سطح مزرعه و یا اطراف بوته ها پاشید. 

وجه تسمیه پروانه کله مرده آنست که پشت سینه پروانه نقشی بشکل اسکلت سر انسان وجود دارد. این آفت در ایران ابتدا در سال 1317 توسط افشار شرح داده شده است حشره کامل علاقه زیادی به عسل دارد و غالبا خود را وارد کندو نموده و از عسل تغذیه می نماید ولی خسارت آن از این بابت زیاد نیست زیرا زنبورها بزودی پروانه را کشته و بدنش را از ورقه موم می پوشاند. لارو پروانه کله مرده آفت سیب زمینی است و از برگهای این گیاه تغذیه می نماید.

شکل شناسی:

پروانه کله مرده یکی از بزرگترین پروانه ها است و طول 50-60 میلیمتر و عرض آن با بالهای باز 100-130 میلیمتر می باشد. سینه پروانه بزرگ و پوشیده از موهای قهوه ای رنگ و نقش اسکلت سر انسان نیز روی آن دیده می شود. بالهای جلویی طویل و کم عرض و رنگ آنها قهوه ای تیره است. روی این بالها نوارهای عرضی موج

دار زرد رنگ وجود دارد.

 بالهای عقبی کوتاه ـ رنگشان زرد و در قسمت پائین آنها دو نوار موازی تیره رنگ دیده می شود. شکم پروانه قطور و در بین حلقه های آن نوارهای سیاه وجود دارد. رنگ عمومی شکم زرد و در طول آن یک نوار نسبتا عریض آبی رنگ غیر منظم مشاهده می شود. تخم حشره سبز متمایل به خاکستری یا آبی متمایل به خاکستری می باشد.

لارو حشره در حالت کامل 150 میلیمتر طول دارد. رنگ بدن آن زرد مایل به سبز و روی پشت آن نیز یک نوار آبی رنگ غیر منظم وجود دارد.

یک خط سیاه و یک خط زرد در طرفین هر یک از حلقه های بدن لارو نمایان است. روی حلقه ما قبل آخر شکم لارو یک استطاله گوشتی شبیه شاخ قرار گرفته است.
 شفیره به طول 60-50 میلیمتر و رنگ آن قهوه ای متمایل به قرمز است و در داخل حفره ای در عمق 20-15 میلیمتری عمق خاک قرار دارد (دواچی. 1328 و وریونی. 1962).

مناطق انتشار:

پروانه کله مرده یک حشره مخصوص نواحی گرمسیری و نیمه گرمسیری می باشد. در آسیای شرقی این حشره از قسمت های جنوب شرقی قاره تا ژاپن و در آسیای غربی و آسیای صغیر انتشار دارد ولی در عراق دیده نشده است. همچنین در آفریقای شمالی . اروپای جنوبی و اروپای شمالی وجود دارد. در ایران این حشره در استانهای مرکزی اطراف تهران . قزوین. اصفهان. مازندران و احتمالا سایر نقاط کشور انتشار دارد.

زیست شناسی:

پروانه کله مرده زمستان را بصورت شفیره می گذراند و در اوایل بهار حشره کامل آن خارج شده و ماده ها پس از جفت گیری تخم های خود را روی بوته سیب زمینی و سایر گیاهان خانواده سولاناسه قرار می دهند. پروانه ها از نکتار و شیره گلها تغذیه می کنند.لارو پس از خروج از تخم به برگها حمله نموده و از آنها تغذیه می نماید. لارو پس از 3-2 ماه به رشد کامل خود رسیده و سپس برای تبدیل به شفیره وارد خاک میگردد.

اگر شرایط جوی مساعد باشد این حشره می تواند در سال دو نسل داشته باشد و در این صورت پروانه های نسل دوم را در اوایل تابستان می توان مشاهده نمود. پروانه کله مرده قادر به مهاجرت می باشد و در هر بهار ممکن است محل زمستانی خود را ترک کند و به مناطق دیگری مهاجرت کند.

مبارزه:

با اینکه لارو این پروانه خیلی بزرگ و پر اشتها است معهذا زیان مهمی وارد نمی آورد زیرا دشمنان طبیعی مانع ازدیاد فوق العاده آن می شوند و یکی از پارازیتهای مهم آن مگس

Sturmia atropivora R.D.

Tachinidae ازخانواده

می باشد که لاروها را پارازیته می کند. در نقاطی که پروانه کامل مزاحم کندوی عسل باشد بوسیله تور سیمی در ورودی کندو را مسدود می نمایند. سوراخهای تور سیمی باید به اندازه ای باشد که زنبورها به آسانی بتوانند وارد کندو شوند ولی پروانه کله مرده نتواند داخل گردد.

این پروانه فقط برای کندوهای معمولی که مدخل آن بزرگ است خطرناک می باشد ولی در هر حال اگر کندو قوی و دارای تعداد کافی زنبور باشد پروانه کله مرده به محض ورود مورد تهاجم مدافعین قرار گرفته و در نتیجه نیش زنبورها کشته شده و بزودی مومیایی می گردد.

کفشدوزک خربزه یا کفشدوزک 12 نقطه ای       Epilachna chrisomelina

از آفات مهم خربزه بوده و به انواع خزبزه ، خیار و هندوانه حمله می کند. سبب مشبک شدن برگ و لهیدگی و پوسیدگی میوه ها می شود.

شکل شناسی:

حشره کامل:

نسبتا بزرگ بطول 10-8 میلیمتر برنگ قرمز آجری گرد آلود. بالپوش محدب و پوشیده از کرکهای ظریف و سفید و مجهز به 12 نقطه سیاه با حاشیه نارنجی. شاخک نخ وش و 11 بندی.

تخم:

تخم دوکی شکل و ابتدا برنگ شیری و سپس برنگ زرد متمایل به نارنجی و اندازه آنها 1.5-2.5 میلیمتر و در دستجات 40-10 تایی در سطح زیرین برگ قرار داده می شود.

لارو:

لارو خاکستری پس از رشد کامل زرد رنگ می شوند. و دارای خارهای منشعب در قسمت پشتی هستند. در حلقه های اول و آخر 4 و در سایرحلقه ها 6 خار وجود دارد. لارو دارای 3 جفت پای سینه ای زرد رنگ می باشد.

شفیره:

برنگ زرد تیره وبیضی شکل و اغلب نصف طول بدن آن در داخل پوسته سن آخر لاروی می باشد. دوره شفیرگی کوتاه و در حدود20-10 روز می باشد.

زیست شناسی:

زمستانگذرانی بصورت حشره کامل در زیر بقایای گیاهی، علف های هرز حاشیه مزارع ، شکاف زمین و زیر پوستک درختان.در بهار از پناهگاه زمستانه خارج شده و حشرات ماده در نسل اول به طور متوسط 650 تخم می گذارند. و در نسل های بعدی 400-300 تخم می گذارند. لاروها پساز خروج از تخم ابتدا از  گیاهان وحشی کدوئیان و با گرم شدن هوا فعالیت آنها زیاد تر شده و به جالیزها حمله میکنند. بسته به شرایط آب و هوایی 5-3 نسل در سال ایجاد می نمایند.

خسارت:

از تخمدان گل و پوست نازک میوه تغذیه می کنند. به برگها نیز خسارت وارد می کنند و آنها را به شکل توری در می آورند. سبب مشبک شدن برگ و لهیدگی و پوسیدگی     میوه ها می شود.

کنترل:

جمع آوری برگهای آلوده به تخم ، از بین بردن میزبان های وحشی.

مبارزه شیمیایی بهتر است مصادف با ظهور حشرات بالغ زمستانگذران و یا با باز شدن تخم ها و ظهور لارهای سن یک  از سمومی نظیر فن پروپاترین  به میزان 2 لیتر در هکتار یا مالاتیون 1.5 لیتر در هکتار استفاده شود.

برای مشاهده متن کامل به ادامه مطلب مراجعه کنید